Özet
DOĞA ŞİİRİNDEN EKO-ŞİİRE: ŞİİRDE EKOLOJİK İÇERİK VE SALÂH BİRSEL'İN BİR ŞİİRİ ÜZERİNE ÇÖZÜMLEME
20. yüzyıldan itibaren ortaya çıkan çevre sorunları, doğaya farklı bir dikkatle bakılması gerektiğini gösterir ve bu sorunlara çözüm bulmaya çalışan çevrebilim çalışmalarının başlamasına yol açar. Diğer disiplinlerde de karşılığı olan bu gelişmenin, edebiyata yansıması ise iki yönlü olur. Bir yandan çevre sorunlarını gündeme getiren edebî eserler kaleme alınmaya başlarken bir yandan da edebî eserleri farklı yaklaşımlarla inceleyen çevreci eleştiri (eco-criticism) gelişir. İnsana, içinde yer aldığı çevreye ya da doğaya yaşam merkezli bakılması gerektiğini gösteren eserlerde, farklı bir doğa algısına yer verildiği söylenebilir. Sanat eserinin en eski süjelerinden biri olan doğanın şiirdeki görünümünü etkileyen bu gelişme, doğa şiirinin alt türlerini doğurur. Bu çalışmada öncelikle ‘pastoral şiir’, ‘doğa şiiri’ ve ‘doğa şiiri’ üst başlığı altında değerlendirilen ‘çevresel şiir’ ile ‘eko-şiir’ hakkında bilgiler verilerek aralarındaki fark ve benzerliklere değinilmiştir. Çalışmanın ikinci kısmında ise, ‘doğa şiiri’, ‘çevresel şiir’ ve ‘eko-şiir’ arasında karmaşık bir ilişki olduğu, ‘eko-şiir’ olarak tanımlanmayan şiirlerin de çevreci bir öz taşıyabileceği gösterilmeye çalışılmıştır. İnceleme konusu olarak seçilen Salâh Birsel’in “Ölüyoruz Siz Güzelleşin” şiirinde varlıkların ölüm sonrası maddeye dönüşerek toprağa karışma döngüsü anlatılmaktadır. Şairin beden, ölüm ve doğa arasında kurduğu ilişki, şiiri ‘Derin Ekoloji’ ve Posthümanist anlayış içinde yer alan ‘Yeni Maddeci’ eleştiriye göre okuma imkânı vermektedir. Çözümlemede, şiirdeki karşıtlık veya eşdeğerlik ilişkilerinden hareketle yüzey alandan derin yapıya ulaşmaya çalışılan bir yol izlenilmiştir.
Anahtar Kelimeler
“Ölüyoruz Siz Güzelleşin”, Eko-şiir, Çevresel Şiir, Doğa Şiiri, Derin Ekoloji, Yeni Maddecilik