Özet
AHMET HAMDİ TANPINAR VE ALIFA RIFAAT’TA EVİN SAHİBİ OLARAK YILAN
İlk çağlardan itibaren dünya üzerinde hemen her kültürde görülen yılana farklı hatta zıt anlamlar yüklenmiştir. Mitoloji, destan, masal ve kutsal kitaplarda birbirinden farklı anlamlarıyla yer almıştır. Yılan bir taraftan ölümü diğer taraftan ölümsüzlüğü, gençliği, iyileştirme gücünü temsil eder. Günümüzde tıp, veterinerlik, diş hekimliği, eczacılık gibi sağlık bilimlerinin sembolü olarak kullanılmaya devam etmektedir. Resim, heykel, mimari, minyatür gibi sanatların yanında, insanı anlatmada dilin imkânlarını kullanan edebiyatta da zengin çağrışım dünyasıyla yer almıştır. Bu çalışmada Ahmet Hamdi Tanpınar’ın “Evin Sahibi” adlı hikâyesiyle Mısırlı yazar Alifa Rifaat’ın “Benim Bilinmedik Dünyam” adlı hikâyesi karşılaştırma yöntemiyle ele alınmaya çalışılacaktır. Ortaklık ve benzerliklerin tespit edilmesinin yanında farklılıklar nedenleriyle birlikte dikkate sunulacaktır. Hikâyelerde olaylar Kahire ve Musul gibi yılanın yaşamasına uygun sıcak memleketlerde geçer. Buralarda yılanla sık karşılaşan insanlar onun uyandırdığı duyguları anlatılarına taşırlar. Dünyanın birçok kültüründe görülen yılanla kadın arasındaki ilişki ve yılanın evin sahibi olduğu inancı iki eserde de yer alır. Bu durum “Evin Sahibi”nde kahramanın annesinin hikâyesinin anlatıldığı iç hikâyede görülür. Hikâyelerde kadına âşık olan yılan onun hayatına hükmetmeye başlar. Bu hâkimiyet “Benim Bilinmedik Dünyam” da kadınının iç dünyasıyla sınırlı kalırken. “Evin Sahibi”nde bütün aile fertlerine yayılır. Karşılaştırılan hikâyelerdeki yılanlar, kadınlardan şartlarını tek taraflı kendilerinin koydukları anlaşmaya bağlı kalmalarını isterler. Anlaşma bozulduğunda ölümle/mutlu dünyanın kaybıyla cezalandırırlar. Coğrafi yakınlık ve ortak inançlar benzerlikleri açıklar. Her iki toplumun kendine has hayat dinamikleri de farklılıkları doğurur.
Anahtar Kelimeler
Edebiyat, hikâye, Tanpınar, Alifa Rifaat, yılan, kadın