Özet
KÖLELİK VE ZARAFETİN BİRLEŞTİĞİ HALKA: HALHAL
Bilinen tarihin ilk dönemlerinden bu yana kullanılan, insanın var olduğu her yerde karşımıza çıkan halhal; İran, Mısır, Hindistan’da yaygın olarak kullanılırken, ülkemizdeki kullanımı genellikle Güneydoğu illerimizde olmuştur. Avrupa halkları arasında yaygın olarak kullanıldığı, Alp önlerinden, Tuna boyuna, Ren’den Rhôn’a kadar olan Avrupa’nın hemen her bölgesindeki M.Ö 1800 sonrasına ait Tümülüslerde bulunmasından anlaşılmaktadır. Hint inancının en önemli isimlerinden olan tanrı Şiva’nın ayağında dünyanın evriminin, devamlılığının ve çözülüp yok oluşunun güçleri olurken, Kara Kıtadan Amerika’ya taşınan 14 ila 20 milyon arası Afrikalının ayağında köleliğin simgesi olmuştur. Divan edebiyatında ise Bâkî gibi kimi şairlerimizde estetik duygulara hitap eden bir imge durumuna gelmiştir.
İnsanın doğal eğilimi olan güzel ve güzelliklere karşı duyduğu haz ve hoşlanma duygusu, güzeli ve güzelliği bulma arayışını beraberinde getirmiştir. Halhal; binlerce yıldır değişik çeşitleriyle farklı şekillerde ve amaçlarda değerlendirilmiştir. Ayak bileklerinde bazen köleliğin simgesi olarak onun özgürlüğünü kısıtlarken, bazen kadınların ayak bileklerinde zarafetin simgesi olmuş bazen de hışhış adını alarak evcil güvercinlerin ayağında yerini almıştır. Kimi zaman Yörük kadınlarının ayağında yılanları kaçırmak için bir nesneye dönüşürken kimi zaman çadırda uyuyan bebeği uyandığında haberi olması için çocuğun ayak bileğinde bir haberci olmuştur. Farklı zaman, uzam ve kültürel çevre ile birlikte değişikliklere uğramış, süs ve zarafet unsuru olarak kullanılsa bile, her toplumdaki ince zevklere göre farklı nesnelerden üretilerek gelecek nesillere aktarılmış ve varlığını sürdürmüştür.
Anahtar Kelimeler
folklor, halhal, estetik, zarafet, kölelik