Özet
İNSAN DOĞASINDA SAĞLIĞIN YERİ VE TÜRK DESTANLARINDA HALK HEKİMLİĞİ UYGULAMALARI
Hastalık, felaket, getirmek için kötü ruhları yönlendirerek yapılan büyülere karşılık sağaltma, diriltme, şekil değiştirme bu olumsuz etkilerden kurtulmak ve sakınmak için kullanılmaktadır. Özellikle iyileştirme (sağaltma) motifinin halk hekimliği hakkında da bilgi vermesi doğal yollarla iyileştirmenin tarihsel temelini göstermektedir. Diriltme motifi ise yaratılış mitinin insandaki tezahürüdür. Halk hekimliği bağlamında doğadan yararlanılmak suretiyle tedavi etmenin ve Orta Asya, Şamanlık kültürüne ait uygulamaların varlığından söz edilebilir. Sağaltıcı güce sahip olanlar tarafından yürütülen halk hekimliği toplumda saygı ve itibar gören bir uygulama olmasının yanında sağaltıcıların mitolojik dönem destanlarında şifalı bitkilerle iyileştirici özelliği olduğu bilinmektedir. Türk destanlarındaki diril(t)me motifi de iyileştirme motifi içerisinde yer bulabilmektedir. Sağlığa kavuşmak için yaraların düzelmesi gibi uygulamalar ölenin dirilmesi içinde yapılmaktadır. Sağaltım veya diriltme de kullanılan efsunlu söz, şifalı bitki ve kutsal sayılan nesneler söz ve ritüelin mistik gücü ile anlam kazanmaktadır.
Bu çalışmada tedavinin insan doğasındaki yeri, önemi, sağaltıcılar üzerinde durulduktan sonra, çok geniş bir coğrafyada varlığını gösteren Türk destanları içerisinde tespit edilen halk hekimliğine dair uygulamalar ortaya konulup çözümlenmeye çalışılacaktır.
Anahtar Kelimeler
Türk destanları, halk hekimliği, sağaltım, sağaltıcı, motif, ritüel.