Özet
KREŞİN TATARLARI AĞIZLARINDA TÜRKÇE ASILLI VE ALINTI KELİMELER
Çalışmamız, İdil ve Ural Tatarlarının etnokonfessional (Etnik mezhep) grubunu teşkil eden Kreşin (Hristiyan) Tatarlarının ağızlarındaki Türçe asıllı ve alıntı kelimelerin incelenmesinden oluşmaktadır.
Kreşin Tatarlarının çoğunluğu Tataristan Özerk Cumhuriyeti’nde yaşamaktadır, aynı şekilde Kreşin Tatarlarının farklı grupları komşu Başkurdistan, Udmurtiya Cumhuriyetleri, Çilebi, Kirov ve Samara bölgelerinde de yer almaktadır. Bu şekilde çeşitli bölgelere dağılarak yaşayan Kreşin Tatarları dil özellikleri bakımından da, örf-adetleri bakımından da birbirlerinden oldukça farklıdırlar. Kreşin Tatarlarının büyük bir kısmı İslam dininden Hristiyanlığa geçen Tatarlardan oluşurken geriye kalan kısmı ise Tatarlaşmış Fin-Ugor halklarından ve yine Türk kökenli halklar arasına giren Çuvaşlardan oluşmaktadır ya da bu hakların güçlü etkisi altında kalmışlardır. Bu fikir, Kreşin Tatar ağızlarının dil özellikleri ile de ispatlanmaktadır.
Kreşin Tatarlarının her ağzında Türkçe asıllı kelimeler çoğunluğu oluşturmaktadır. Şunu da belirtmek gerekir ki; belirli ölçülerde Müslüman Tatarlardan farklılık gösteren ve yaşamlarından kaynaklı olarak Kreşin (Hristiyan) Tatarlarının ağızlarında Tatar edebî dili ile ortak olan kelimeler dışında yazılı eserlerde yer alan ve günümüz Türk lehçelerinin bazılarında kullanılmakta olan kelimeler de korunmuştur. Çalışmamızda bu kelimeler üzerine de incelemeler yapılmıştır.
Kreşin Tatar ağızlarında diğer dillerden giren kelimelerden Arapça, Farsça ve Rusça alıntılar büyük çoğunluğu teşkil etmektedir. Bu alıntıların, alıcı dille karşılaştırıldığında ne gibi ses değişimleri geçirdiği, Tatar Türkçesinin diğer ağızlarıyla farklılaşan kullanım özellikleri de incelenmiştir.
Kreşin Tatarlarının farklı grupları, yaşadıkları yerlere göre komşu Çuvaş, Udmurt ve Mari dillerinden de alıntılar kabul etmiştir. Çalışmamızda bunlara da yer verilmiştir.
İncelemeler sonuçlanana kadar Tatar halkının kendine has özellikleri olan bir grubu olarak kabul edilen Kreşin Tatarlarının ağızlarının temelini Türkçe sözler teşkil etmektedir. Tüm ağızlarda da ses değişimlerine uğrayan Rusça, Arapça ve Farsça alıntılar kullanılır, farklı yerleşim birimlerinde ise komşu halklarla ilişkiler temelinde, Çuvaça ve Udmurtça kelimeler de yer alır.
Anahtar Kelimeler
Kreşin (Hristiyan) Tatarları, ağızlar, Türkçe asıllı kelimeler, alıntılar.