Özet
AT HASTALIKLARINA DAİR KÜÇÜK BİR ESER: HAZA KİTAB-I ESB
Hayvanların/atların bakımı, beslenmesi, hastalıkları ve bu hastalıkların tedavisi konusunda yazılan eserler baytarname (< Ar. bay?ar < Yun. + Far. name), esbname (< Far. esb “at” + Far. name), haylname (< Ar. ?ayl “at, at sürüsü” + Far. name), feresname (< Ar. feres “at” + Far. name) gibi adlarla anılmaktadır. Bunlardan özellikle baytarnamenin yaygın olarak kullanıldığı söylenebilir.
Türkler, özellikle konargöçer olmaları ve başkaca sebeplerle ata oldukça fazla değer atfetmişlerdir. Atı hem binek hem de savaş aracı olarak kullandıkları için atın bakımı, beslenmesi yanında tedavisi de bir zorunluluk olarak karşılarına çıkmıştır. Bu sebeple Türk dilinin hemen her döneminde telif ve tercüme birçok baytarname yazılmıştır.
Baytarname adı verilen bu veterinerlikle ilgili eserler, veterinerlik tarihi bakımından olduğu kadar filolojik açıdan da kayda değerdir. Türk dili bakımından çok önemli olan bu eserler üzerinde bugüne kadar birçok çalışma yapılmıştır.
Makalede Kastamonu Yazma Eser Kütüphanesi 37 Hk 1045/3 numarada kayıtlı Kitab-ı Esb adlı eser konu edinilmiştir. Dört varaklık küçücük bir eser olan “at kitabı”nda ?abara, öksürük, ?aşırganmak, ?o?a?, aru?lamak, semürmemek, ?afagı, na?ır, ?agırlı?, e?egi ?opmak, göz yaşarması, bıcılgan gibi hastalıkların tedavileri üzerinde durulmuştur.
Çalışmamız transkripsiyonlu metin, dizin ve tıpkıbasım bölümlerinden oluşmaktadır.
Anahtar Kelimeler
Veteriner hekimliği, at hastalıkları, Eski Anadolu Türkçesi, Ha?a Kitab-ı Esb, Kastamonu Yazma Eser Kütüphanesi