Özet
İNGİLİZCE VE ARNAVUTÇA DİLİNDE BAĞLAŞIKLIK ARACI OLARAK EŞDİZİMLER
Eşdizimler fikirler arasındaki bağlantıyı sağlamak amacıyla farklı dilsel öğelerini kullanmaktadır. Eşdizimlerini ilişki ağı olarak görmekteyiz. Halliday ve Hasan’ın belirttikleri şekilde ‘her sözcük çiftlerinde bağlaşıklık olasılığı vardır ve bu sözcükler bir şekilde dilde birbirleriyle bir bağlantı içindedir’. (Halliday and Hasan, 1976:285). Dahası, Halliday’in iddiasına göre, söylem konudan konuya amaçsızca dolaşmamaktadır, ancak, konunun belirli devamlılığı ve gelişme öngörüsüyle, belirli bir sistematik çizgi içinde ilerlemektedir. ‘Söylem genelde iyice organize edilmiş durumdadır ve sözcüklerin örgüsel oluşumu bu durumun doğal bir neticesidir’ (Halliday, 1976: 288). Çalışmanın odak noktalarından, komşu sözleri ve ilgili gramatik kategorinin, eşdizimlerin önünde veya arkasında bulunduğu şekilleridir. ‘Jackson ve ZeAmleva’nın, Kelimeler, anlam ve sözlük adlı eserlerine dayanarak, kelimeler arasındaki eşdizimlik modellerini en iyi öngörme şekli, aynı kesite/konuma ait olan sözlüksel alanı tespit etmektir’ (Jackson ve ZeAmleva; 2007). Çalışmamızda, Richard Dawkins’in Tanrı Yanılgısı eseri ve eserin Bardh Rugova tarafından yapılan çevirisinde, kaynak dildeki sözlüksel bağlaşıklık taşıyan eşdizimlerinin hedef dile çeviri şeklini tespit edilmiştir. 150.000 kelimelik bu eserde, İngilizce ve Arnavutça ’da sözlüksel bağlaşıklık özellik taşıyan eşdizimlerini belirlemek ve kıyaslamak amacıyla, çalışmamız a) Allah, ve b) Din, gibi adları vurgulamak ve incelemektedir. Bu iki ad, seçtiğimiz kitap içinde, yüksek oranda anılmakla birlikte, çalışmamızın varılmış neticelere dayanarak sonuca varmamızı sağlamaktadır. Çalışmamızın vardığı sonuç, Richard Dawkins’in Tanrı Yanılgısı eserinde ‘Allah’ ve ‘Din’ adların, diğer adlarla dizilişin daha fazla sıklığı olduğunu yansıtırken, Arnavutça dilindeki çevirisinde, ‘Zoti’ ve ‘Religjioni’ olan bu iki kelime ile dizilişin, dilsel araçlar bakımından daha çeşitli olduğu görülmüştür.
Anahtar Kelimeler
eşdizimler, bağlam, bağlaşıklık aracı, metin ilişkileri, söylem