DENİZLİ YÖRESİNDE HIZIR VE HIDIRELLEZ İLE İLGİLİ İNANIŞ VE UYGULAMALAR
(BELIEFS AND PRACTICES ABOUT HIZIR AND HIDIRELLEZ IN DENIZLI REGION
)
|
Yazar
|
:
Dr. Öğr. Üyesi Mevlüt Metin Türktaş
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
9
|
|
Sayı |
:
25
|
|
Sayfa |
:
163-173
|
Özet
Geçmişten günümüze Türk inanç sistemi içerisinde en yaygın inanış ve uygulamalardan birisi Hızır ve bunun bir devamı olan Hıdırellez’le ilgili inanış ve uygulamalardır. Bu inanış ve uygulamaları hâlâ bütün Türk dünyasında canlı bir şekilde görebilmek mümkündür. Türk kültürü içinde dini bir motif olarak kabul gören Hızır, İslamiyet öncesi Türk inanç sistemleri içerisinde görülen gök ya da ak sakallı yol göstericilerin İslamiyet’in kabulüyle birlikte ak sakallı ya da beyaz giysili ak sakallı derviş şekline bürünerek bir sentez oluşturmasıyla ortaya çıkmış bir kahramandır. Bu bakımdan hem İslam öncesi Türk inanç sistemlerinin hem de İslam dininin bazı özelliklerini bünyesinde taşımaktadır. Hıdırellez ise, Hızır ve İlyas kelimelerinin halk dilinde birleşip kaynaşması neticesinde ortaya çıkmış bir kelimedir. Hızır ve İlyas’ın 6 Mayıs günü bir araya geldiğine inanan Türkler, bugünü çeşitli etkinliklerle Hıdırellez Bayramı adı altında kutlamaktadırlar. Bu bayram, Türk kültürünün yaşatıldığı bölgelerde en yaygın kutlanan bayramlardan biridir. Bu çalışmada Türk kültürü içerisinde önemli bir yere sahip olan Hızır ve Hıdırellez’le ilgili inanç ve uygulamaların Denizli yöresindeki durumuna, saha araştırmalarından ve yazılı kaynaklardan derlenen bilgilerle örnekler verilecektir. Çalışmayla, yöredeki zamanla azalmakta ya da değişmekte olan Hızır ve Hıdırellez’le ilgili inanış ve uygulamaların yakın geçmişteki ve günümüzdeki durumu kayıt altına alınarak gelecek nesillere aktarılması amaç edinilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Denizli, Hızır, Hıdırellez, İnanç, Ritüel
Abstract
One of the most common beliefs and practices in the Turkish belief system from the past to the present is the beliefs and practices about Hızır and its continuation, Hıdırellez. It is still possible to see these beliefs and practices vividly in the entire Turkish world. Hızır, which is accepted as a religious motif in Turkish culture, is a hero who emerged as a synthesis of the guides with a blue or white beard, seen in pre-Islamic Turkish belief systems, by taking the form of a white bearded dervish with a white beard or white clothes. For that reason, it contains some features of both pre-Islamic Turkish belief systems and the religion of Islam. Hıdırellez is a word that emerged as a result of the combination and fusion of the words Hızır and İlyas in folk language. Believing that Hızır and İlyas came together on May 6, Turks celebrate this day under the name of Hıdırellez Festival with various activities. This is one of the most widely celebrated festivals in the regions where Turkish culture is kept alive. In this study, the situation of beliefs and practices about Hızır and Hıdırellez, which have an important place in Turkish culture, in Denizli region will be discussed with information compiled from field researches and written sources. With this study, it is aimed to transfer the beliefs and practices about Hızır and Hıdırellez, which are decreasing or changing in time, to future generations by recording the recent past and present situation.
Keywords
Denizli, Hızır, Hıdırellez, Faith, Ritüel