KREŞİN TATARLARI AĞIZLARINDA TÜRKÇE ASILLI VE ALINTI KELİMELER
(WORDS WITH TURKIC ORIGIN AND LOANWORDS IN SPEECH KRYASHEN (CHRISTIAN) TATARS
)
|
Yazar
|
:
Doç. Dr. Zoya Kirillova
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
2016
|
|
Sayı |
:
6
|
|
Sayfa |
:
64-70
|
Özet
Çalışmamız, İdil ve Ural Tatarlarının etnokonfessional (Etnik mezhep) grubunu teşkil eden Kreşin (Hristiyan) Tatarlarının ağızlarındaki Türçe asıllı ve alıntı kelimelerin incelenmesinden oluşmaktadır.
Kreşin Tatarlarının çoğunluğu Tataristan Özerk Cumhuriyeti’nde yaşamaktadır, aynı şekilde Kreşin Tatarlarının farklı grupları komşu Başkurdistan, Udmurtiya Cumhuriyetleri, Çilebi, Kirov ve Samara bölgelerinde de yer almaktadır. Bu şekilde çeşitli bölgelere dağılarak yaşayan Kreşin Tatarları dil özellikleri bakımından da, örf-adetleri bakımından da birbirlerinden oldukça farklıdırlar. Kreşin Tatarlarının büyük bir kısmı İslam dininden Hristiyanlığa geçen Tatarlardan oluşurken geriye kalan kısmı ise Tatarlaşmış Fin-Ugor halklarından ve yine Türk kökenli halklar arasına giren Çuvaşlardan oluşmaktadır ya da bu hakların güçlü etkisi altında kalmışlardır. Bu fikir, Kreşin Tatar ağızlarının dil özellikleri ile de ispatlanmaktadır.
Kreşin Tatarlarının her ağzında Türkçe asıllı kelimeler çoğunluğu oluşturmaktadır. Şunu da belirtmek gerekir ki; belirli ölçülerde Müslüman Tatarlardan farklılık gösteren ve yaşamlarından kaynaklı olarak Kreşin (Hristiyan) Tatarlarının ağızlarında Tatar edebî dili ile ortak olan kelimeler dışında yazılı eserlerde yer alan ve günümüz Türk lehçelerinin bazılarında kullanılmakta olan kelimeler de korunmuştur. Çalışmamızda bu kelimeler üzerine de incelemeler yapılmıştır.
Kreşin Tatar ağızlarında diğer dillerden giren kelimelerden Arapça, Farsça ve Rusça alıntılar büyük çoğunluğu teşkil etmektedir. Bu alıntıların, alıcı dille karşılaştırıldığında ne gibi ses değişimleri geçirdiği, Tatar Türkçesinin diğer ağızlarıyla farklılaşan kullanım özellikleri de incelenmiştir.
Kreşin Tatarlarının farklı grupları, yaşadıkları yerlere göre komşu Çuvaş, Udmurt ve Mari dillerinden de alıntılar kabul etmiştir. Çalışmamızda bunlara da yer verilmiştir.
İncelemeler sonuçlanana kadar Tatar halkının kendine has özellikleri olan bir grubu olarak kabul edilen Kreşin Tatarlarının ağızlarının temelini Türkçe sözler teşkil etmektedir. Tüm ağızlarda da ses değişimlerine uğrayan Rusça, Arapça ve Farsça alıntılar kullanılır, farklı yerleşim birimlerinde ise komşu halklarla ilişkiler temelinde, Çuvaça ve Udmurtça kelimeler de yer alır.
Anahtar Kelimeler
Kreşin (Hristiyan) Tatarları, ağızlar, Türkçe asıllı kelimeler, alıntılar.
Abstract
Our works is based on study of loanwords and words with Turkic origin in speech of Kryashen – Christian Tatar, who is relate to Volga and Ural ethnic-denominational group of Tatars.
Most of Christian Tatar live in republic of Tatarstan as well as some of them settle down in neighboring republics of Bashkortostan, Udmurtia; Chelyabinsk, Kirov and Samara regions. Being scattered in different areas, Kryashens have significant disparities both in the language features and in the customs and traditions.
The main group of Christian Tatars are ones who has changed Islam to Christianity. The others are descendants of an impact by Tatar Finno-Ugric folk or have an origin from Chuvash people who are also the part of Turkic nation or influenced by them. This opinion is proved via a linguistic feature of Christian Tatar dialects.
In each dialect of Christian Tatars loanwords related to Turkic origin are in the main position. It is important to mention: living aside of Muslim Tatars, besides Christian Tatars dialects, their own literary language, there are some words, which are kept in written manuscripts and still used in a spoken language. In our study we analyze these words.
Among borrowings, Persian, Arabic and Russian loanwords take a majority in the speech of Christian Tatars. In our study we examine these loanwords in the background of the sound changing and trace the peculiarities of the Christian Tatars language in comparison with other speech of the Tatar language. According to habitation, some groups of Christian Tatars accepted loanwords of the Chuvash and Udmurt languages. They have been mentioned in our work.
Due to the study Turkish words make the basis of speech of Christian Tatars, who are considered as unique group of Tatar nation. Russian, Arabian and Persian loanwords, phoning to sound changes, are used in all languages, but in individual parochialism. Having connection and communicated with the neighbor nations, some Chuvash and Udmurt words were borrowed.
Keywords
Kryashen (Christian) Tatars, speech, words with Turkic origin, loanwords.