GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE UYGUR TÜRKLERİNDE GELENEKSEL MÜZİKLER
(FROM THE PAST TO PRESENT TRADITIONAL MUSIC IN UYGHUR TURKS
)
|
Yazar
|
:
Prof. Dr. Erdem Özdemir
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
2018
|
|
Sayı |
:
14
|
|
Sayfa |
:
247-260
|
Özet
Uygur Türkleri halk bağlamında ve klasik mecrada geliştirip icra ettikleri köklü bir müzikal repertuvara sahiptir. Bu repertuvarın tarih boyunca defalarca derlenip fasıllar halinde terkip edildiği ve günümüze kadar çeşitli değişikliklerle varlığını sürdürdüğü bilinmektedir. Uygur 12 Makam’ı olarak adlandırılan bu geniş repertuvar, halk bağlamından temellenip klasikleşerek, sanat müzikleri halini almıştır. Ancak Uygur müziğinde halk bağlamı ile klasik üslup birbirinden kesin çizgilerle ayrılmadığı için tüm Uygur geleneksel müzikleri genel bir beğeniye hitap edebilmektedir. Meşrep ve Mezar-ı Şerif gibi kültürel ve dini bağlamlar, geleneksel müziklerin başlıca icra ortamlarıdır ve Türkiye’deki muadilleri gibi kültürel devamlılığın da önemli araçlarını teşkil etmektedirler. Profesyonel bir yaklaşımla derlenip bir araya getirilen makam repertuvarı, sadece yirminci yüzyılda dahi defalarca elden geçirilmiş ve politik amaçlara da hizmet edecek şekilde kullanılmaya çalışılmıştır.
Bu çalışmada, Uygur geleneksel müzikleri hem geçirdiği tarihsel evreler, hem kültürel kimliği inşa rolü hem de politik kırılma dönemlerinde maruz kaldığı müdahalelerle ele alınmıştır. Daha anlaşılır olması ve yaklaşık on beş asırdır farklı mecralarda gelişmesine rağmen halen var olan benzerliklerin bütüncül bir kültürel algı çerçevesinde gözlemlenebilmesi için Türkiye’deki geleneksel müzik yapıları ile benzerlik ve farklılıkları da vurgulanmıştır.
Anahtar Kelimeler
Uygur, Müzik, Makam, Mukayese, Âşık
Abstract
Uyghur Turks have a rooted musical repertoire that they develop and practice in the folk context and in the classical medium. It is known that this repertoire has been compiled many times throughout the history and formed in chapters and has continued to exist with various changes to date. This wide repertoire, called Uygur 12 Maqam, became art music based on the folk context. However, because Uyghur music does not distinguish between the popular and classical styles, the traditional Uyghur music can appeal to a general taste. Cultural and religious contexts, such as Mashrep and Mezar-i Sharif, are the main perform environments of traditional music and constitute an important means of cultural continuity as their counterparts in Turkey. The repertoire, compiled and assembled in a professional manner, has been reworked many times even in the twentieth century and has been used to also serve political purposes.
In this study, Uighur traditional music is dealt with both the historical stages it undertakes, the role of constructing the cultural identity and the interventions that it has been subjected to during the political break periods. In order to be more understandable and there are still observed in the framework of a holistic cultural perceptions of the relationship with traditional music forms in Turkey it is also highlighted his differences and similarities.
Keywords
Uygur, Music, Makam, Comparison, Âşık